An ancient idea dating back to Homeric times, nostalgia is a feeling that is familiar to all to some degree; whether in relation to another time or another place, this sensation is intimately tied to memory and is an intrinsic part of the human condition. Being from both Argentina and Greece, I have a keen sense of this feeling; a bittersweet sense of longing which can oscillate between one place and the other, depending on where I am. Whether the smell of a specific spice brewing in the kitchen, or a childhood photograph, this sensation is very clear in my mind. It became even clearer when I moved to the United States for university. Going beyond homesickness, I began to subconsciously channel this feeling, imbued in small details or objects, which would in turn transport me back. When thinking about potential themes for my current project, I knew instantly that it had to be related to this sensation.
Interestingly, the word nostalgia originates from the Greek work νοσταλγία which, in modern Greek, signifies the spiritual pain and the bittersweet feelings caused by the unfulfilled longing of returning home. It is a compound word, consisting of νόστος (nóstos), meaning returning to the motherland, and άλγος (álgos) meaning pain. Remarkably, νόστος (nóstos) is also closely related to the Greek word νόστιμος (nóstimos) which in modern Greek refers to a delicious food, but in ancient Greek signified one with the power to return home. Here, the connection of food, home and nostalgia is undeniable, as it is ingrained in the language itself. A Homeric word used to describe Ulysses’ journey to Ithaca, νόστος (nóstos) was coined by the epic poet in the 8th century BC and describes this ancient feeling which is still being felt today.
While exploring different experimental photographic techniques, I came across a process called cyanotype printing. The blue and white hues instantly transported me to Greece; having spent most of my life near its blue seas and under its bright skies the connection is easy for anyone to see. This immediate link to home, which I felt when seeing the cyanotype-blue, mirrored the sensation I was trying to covey. I thus knew that this would be the technique I would be using, through combining photographs of my memories of Greece with this analogue blue-tinted technique. The way the prints capture light in that beautiful Prussian blue immediately channels feelings of nostalgia and memory. The process itself, which hinges upon an object placed on paper, allowing light to pass through it, naturally abstracts the image. Going further than merely changing its color, the image itself is affected by the direction and quality of light as well as the material from which the object is made. The cyanotype therefore produces a contradiction, between what was there and what is imprinted. Instead of a faithful representation of the object, the blue-tinted print somehow alters what was there. Much like the way nostalgia alters beloved memories of the past.
While thinking about my project during this past summer, I also had the fortune of being the first to read my grandfather’s autobiography, which he had just finished writing. Though learning about his roots and life was very interesting, I also noticed small snippets of life, anecdotes or objects which immediately drew me. His laconic style of writing, yet at the same time encyclopedic attention to detail hinted to an archive, and his documentation of the volatile history of Greece cemented this thought. Tied to historical moments of the past, the emotions captured in these stories transcend time. Their short length paired with the lack of extraneous detail leaves space for imagining. The reader is free to place these small snippets whenever they please, free to conjure up a landscape for the characters to inhabit. This freedom to imagine what is beyond the frame is very much tied to the way photographs operate. Although the main figures are presented to us in a pragmatic and sober way, what surrounds these figures is left up for the viewer to imagine. As Barthes aptly puts it, the punctum is a detail, “an accident which pricks me”. Much like memory, a detail in the story or the image is what triggers a sensation so direct, so immediate, that it is almost a bodily feeling.
The ultimate goal for this project is for the art object to transport you, both visually and tangibly, to a different place and time; familiar but nevertheless undefined. I try to achieve this in different ways through specific choices regarding the subject and medium of the artwork. The first is the cyanotype printing process. The process in itself, also known as a blueprint, dates back nearly two hundred years and was one of the first photography techniques to be invented. Historically, this method did not require a camera at all and was used to copy notes and to make botanical illustrations. The process is deeply analogue due to its reliance on three simple elements: the coated paper, an object and sunlight. After the paper is coated, an object needs to be placed on top of it, and then it is exposed to sunlight which includes UV radiation. Thus, the light which passes though the object is captured in the cyanotype, maintaining the original dimensions and light distortions which it would have in real life. When holding the print, you can almost touch what was there, feel its weight and substance. The viewing process is seamlessly extended into the tactile dimension.
To further this immediacy and maintain the visual-tactile experience, I chose to present these photographs as an artist’s book. This decision works in two ways. First, I want to create a book in order to emphasize the material quality of the art object. Since memory is so often attached to a tactile or kinetic sensation, I want to preserve this through having the viewer touch the work itself. After the original cyanotypes are scanned, they are printed on a thick, textured paper in the exact same dimensions as the original prints. This is done in order to best mirror the sensation of holding the original cyanotypes as well as increase the reproducibility of the book. This idea of the materiality of the work is also explored within the prints themselves, which oftentimes mix photographs with shadows of material objects found in the depicted scene. With this, I hint at how photographs have always historically been material objects which simply capture light on their surface. I hope to highlight this tactile sensation further by adding interactivity to the book. In order to fully see the works, the viewer needs to uncover and fold-out segments of the pages, which reveal whole new prints below. The viewer thus takes an active part in the art-viewing process, with the artworks only revealed if the person touches and explores the book. This circles back to the connection of touch and memory as well as the idea of engagement and subsequent revelation, which is directly related to memory as well.
When one holds a book, one expects a story. When one holds a photograph, one expects something real. What happens when one holds a book of photographs? By having the book as my medium of choice I try to preserve the idea of a story enclosed within the work; representing something real but nevertheless dreamlike. The appearance of a book itself immediately points to narrative; whether fictional or historical, one expects to find a text holding information within. In order to maintain the immediacy of the story, I chose to keep it as unaltered as possible. Since my grandfather’s autobiography is a book itself, I thought that it would be the best medium to represent his voice. In this way, the stories remain unchanged, printed on paper, reflecting his candid and unembellished way of speaking and writing. I also chose to include his stories in both English and Greek. By directly translating the stories myself, I attempted to maintain his tone and manner, channeling conversations past and countless hours spent listening to his anecdotes. I include both languages in order to both preserve the original, but also increase accessibility to the work. It therefore feels like he is the one telling you this story, reminiscing the past and at the same time enforcing this idea of directness through hearing his own voice.
All that is left now is to weave all these pieces together with a cyanotype-dipped string. Fragments of stories told by my grandfather are bound together, quite physically, into a tangible object. My memories of home are laid out, in conversation with his. The string that binds them together has a memory of its own. Though dipped in cyanotype, the string has never been exposed to the sun. Thus, the artwork’s backbone will change color with time. Pages pondered over will turn deep blue, documenting the time spent open. Pages overlooked will remain a lighter, green-infused blue, awaiting to be flipped for the sunlight to change them. Through its materiality, the book both transports to a hazy past and records the present moment; becoming a vessel of memory.
Η νοσταλγία βαστεί από τα Ομηρικά χρόνια και είναι μάλλον ένα συναίσθημα γνώριμο σε όλους σε κάποιο βαθμό. Είτε για άλλους τόπους είτε για άλλες εποχές, η αίσθηση αυτή είναι στενά συνδεδεμένη με την μνήμη και αποτελεί εγγενές μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης . Με καταγωγή από την Αργεντινή αλλά και από την Ελλάδα, έχω μία καθαρή αντίληψη αυτού του αισθήματος· μία γλυκόπικρη αίσθηση λαχτάρας, η οποία ταλαντεύεται μεταξύ των δύο τόπων, ανάλογα με το πού βρίσκομαι. Από την μυρωδιά ενός μπαχαρικού που τρίβεται στην κουζίνα μέχρι και μία παιδική φωτογραφία, το συναίσθημα αυτό ήταν πάντα ξεκάθαρο στο μυαλό μου. Αφού μετακόμισα στις Ηνωμένες Πολιτείες για τις σπουδές μου, το συναίσθημα αυτό έγινε ακόμα πιο ξεκάθαρο. Δεν μου έλειπε απλά το σπίτι. Άρχισα να διοχετεύω αυτό το συναίσθημα στο υποσυνείδητο μου, διαποτισμένο με μικρές λεπτομέρειες και αντικείμενα, τα οποία είχαν την δυνατότητα να με μεταφέρουν πίσω. Καθώς αναλογιζόμουν πιθανά θέματα για το παρόν έργο μου, ήξερα ότι έπρεπε να αφηγείται αυτήν την αίσθηση.
Στα Νέα Ελληνικά η λέξη νοσταλγία υποδηλώνει τον πνευματικό πόνο και τα γλυκόπικρα συναισθήματα που προκαλούνται από την ανεκπλήρωτη λαχτάρα για την επιστροφή. Είναι μια σύνθετη λέξη αποτελούμενη από την λέξη νόστος, που σημαίνει επιστροφή στην πατρίδα, και άλγος που σημαίνει πόνος. Είναι αξιοσημείωτο ότι η λέξη νόστος είναι ομόρριζη με την λέξη νόστιμος, που στα νεοελληνικά σχετίζεται με το φαγητό, αλλά στα αρχαία ελληνικά υποδήλωνε εκείνον με την δυνατότητα να επιστρέψει στην πατρίδα. Έτσι, η σύνδεση του φαγητού και της νοσταλγίας είναι αναμφισβήτητη, καθώς είναι ριζωμένη στην ίδια τη γλώσσα. Μια Ομηρική λέξη που πρώτο-χρησιμοποιήθηκε για την περιγραφή του ταξιδιού του Οδυσσέα στην Ιθάκη, ο νόστος επινοήθηκε από τον ποιητή τον 8ο αιώνα π.Χ. και περιγράφει αυτό το αρχαίο συναίσθημα το οποίο αισθανόμαστε ακόμα και σήμερα.
Κατά την εξερεύνηση διαφόρων φωτογραφικών τεχνικών, συνάντησα την τεχνική της κυανοτυπίας. Οι μπλε και λευκές αποχρώσεις με μετέφεραν αμέσως στην Ελλάδα· στην γαλάζια θάλασσα και κάτω από τον φωτεινό ουρανό όπου μεγάλωσα. Η σύνδεση με την πατρίδα που ένιωσα αμέσως όταν είδα το γαλανό της κυανοτυπίας, αντανακλά την ακριβή αίσθηση που προσπαθούσα να μεταφέρω. Ήξερα τότε ότι αυτό θα ήταν το μέσο που θα χρησιμοποιούσα, συνδυάζοντας φωτογραφίες αναμνήσεων μου από την Ελλάδα με τις μπλε αποχρώσεις αυτής της αναλογικής τεχνικής. Ο τρόπος με τον οποίο οι τυπώσεις αποτυπώνουν τις ακτίνες του φωτός, με αυτό το όμορφο Πρωσικό μπλε, αμέσως διοχετεύει συναισθήματα νοσταλγίας και ανάμνησης. Η ίδια η διαδικασία, η οποία βασίζεται σε ένα αντικείμενο που τοποθετείτε στο χαρτί κι επιτρέπει το φως να περάσει από μέσα του, δημιουργεί μια φυσικά αφηρημένη εικόνα. Η τεχνική αυτή δεν αλλάζει μόνο το χρώμα της εικόνας, αλλά επηρεάζεται από την κατεύθυνση και την ποιότητα του φωτός, καθώς και από το υλικό του αντικειμένου. Επομένως, η κυανοτυπία δημιουργεί μία αντίφαση, μεταξύ αυτού που υπήρξε και αυτού που αποτυπώθηκε. Αντί για μια πιστή αναπαράσταση του αντικειμένου, η γαλανή αυτή κυανοτυπία μεταποιεί αυτό που υπήρξε. Έτσι όπως και η νοσταλγία μεταποιεί τις αγαπημένες αναμνήσεις του παρελθόντος.
Καθώς σκεφτόμουν τις λεπτομέρειες του έργου μου το περασμένο καλοκαίρι, είχα την τύχη να είμαι η πρώτη αναγνώστης της αυτοβιογραφίας του παππού μου, την οποία είχε μόλις τελειώσει. Έμαθα για τις ρίζες και την ζωή του, αλλά παρατήρησα επίσης ότι μικρές λεπτομέρειες της ζωής, είτε ανέκδοτα είτε αντικείμενα, με έλκυσαν αμέσως. Ο λακωνικός τρόπος γραφής του και ταυτόχρονα η εγκυκλοπαιδική λεπτομέρεια που θυμίζει αρχείο αλλά και η τεκμηρίωση του ασταθούς παρελθόντος της Ελλάδας, παγίωσαν αυτή την ιδέα του αρχείου. Τα συναισθήματα που εγείρονται μέσα από αυτές τις ιστορίες είναι συνδεδεμένα με ιστορικές στιγμές του παρελθόντος, αλλά ξεπερνούν τον χρόνο. Ο συνδυασμός του μικρού τους μήκους και της έλλειψης περιπλέον λεπτομέρειας αφήνει χώρο για τη φαντασία. Ο αναγνώστης αφήνεται ελεύθερος να τοποθετήσει τα αποσπάσματα σε οποιοδήποτε χρονικό διάστημα, και ελεύθερος να χτίσει ένα τοπίο στο οποίο θα κατοικήσουν οι χαρακτήρες. Η ελευθερία αυτή της φαντασίας πέρα από το δεδομένο πλαίσιο, συνδέεται επίσης με τη φωτογραφία. Παρόλο που οι κύριες φιγούρες παρουσιάζονται με ρεαλιστικό και νηφάλιο τρόπο, το περιβάλλον τους αφήνεται στην φαντασία του θεατή. Όπως το θέτει ο Μπαρτς, το punctum είναι μία λεπτομέρεια, «ένα ατύχημα που με τσιμπά». Όπως και με τις αναμνήσεις, μία λεπτομέρεια της ιστορίας ή της εικόνας προκαλεί ένα αίσθημα τόσο άμεσο που μετατρέπεται σε σχεδόν σωματική αίσθηση. Ο απώτερος στόχος του έργου είναι να σας μεταφέρει, οπτικά και απτά, σε άλλο τόπο και χρόνο· οικείο αλλά παρ ’όλα αυτά απροσδιόριστο. Αυτό επιδιώκεται μέσω διαφόρων επιλογών σχετικά με το θέμα και μέσο του έργου τέχνης. Η πρώτη επιλογή είναι η διαδικασία εκτύπωσης της κυανοτυπίας. Η διαδικασία κάθ΄αυτή χρονολογείται σχεδόν διακόσια χρόνια πριν και ήταν μία από τις πρώτες τεχνικές φωτογραφίας. Η μέθοδος αυτή δεν απαιτεί φωτογραφική μηχανή και χρησιμοποιούταν για την αντιγραφή σημειώσεων και για την αποτύπωση βοτανικών καταλόγων. Η διαδικασία είναι βαθιά αναλογική λόγω της εξάρτησης της από τρία απλά στοιχεία: το επικαλυμμένο χαρτί, ένα αντικείμενο και το φως του ήλιου. Μετά την επικάλυψη του χαρτιού, το αντικείμενο τοποθετείται πάνω του και στη συνέχεια εκτίθεται σε φως που περιέχει υπεριώδη ακτινοβολία. Έτσι, το φως που περνά μέσα από το αντικείμενο απαθανατίζεται στην κυανοτυπία, διατηρώντας τις φυσικές διαστάσεις και παραμορφώσεις του φωτός. Κρατώντας την εκτύπωση, ο καθένας μπορεί σχεδόν να αγγίξει αυτό που υπήρξε, να νιώσει το βάρος και το υλικό του. Η οπτική παρατήρηση αποκτά μια απτική διάσταση.
Για να προωθήσω αυτήν την αμεσότητα και να διατηρήσω την “οπτικοαπτική” εμπειρία, επέλεξα να παρουσιάσω τις φωτογραφίες στη μορφή ενός βιβλίου. Η απόφαση αυτή λειτουργεί με δύο τρόπους. Αρχικά, η επιλογή του βιβλίου τονίζει την υλική ποιότητα του αντικειμένου της τέχνης. Δεδομένου ότι η μνήμη είναι συνδεδεμένη με την αφή και την κινητική αίσθηση, θέλω να διατηρήσω αυτή την σύνδεση δίνοντας τη δυνατότητα στο θεατή να αγγίξει το ίδιο το έργο. Μετά τη σάρωση των πρωτότυπων κυανοτυπιών, εκτυπώθηκαν σε χαρτί με την ίδια υφή και διαστάσεις με τα πρωτότυπα. Έτσι, διατηρείται η αίσθηση των αρχικών εκτυπώσεων και ταυτόχρονα αυξάνεται η αναπαραγωγιμότητα του βιβλίου. Η έννοια της υλικότητας του έργου διερευνάται επίσης μέσω των ίδιων τυπώσεων, οι οποίες συχνά συνδυάζουν φωτογραφίες με σκιές αντικειμένων που βρίσκονται στην απεικονισμένη σκηνή. Έτσι, υπογραμμίζεται η ιστορικά υλική ποιότητα των φωτογραφιών, οι οποίες απλά συλλαμβάνουν φως στην επιφάνεια τους. Ελπίζω να τονίσω την απτική αυτή ποιότητα περεταίρω μέσω της πρόσθεσης αλληλεπίδρασης στο βιβλίο. Για να δει πλήρως το έργο, ο θεατής πρέπει να ξεδιπλώσει τμήματα των σελίδων, τα οποία αποκαλύπτουν νέες κυανοτυπίες που βρίσκονται στην συνέχεια. Έτσι, ο θεατής συμμετέχει ενεργά στην θέαση, καθώς η ολότητα του έργου αποκαλύπτεται μόνο εάν το άτομο αγγίξει και εξερευνήσει το βιβλίο. Αυτό γυρνά πίσω στη σύνδεση της αφής και της μνήμης, καθώς και στην ιδέα της εμπλοκής και της επακόλουθης αποκάλυψης, η οποία σχετίζεται άμεσα με τη μνήμη.
Όταν κάποιος κρατά ένα βιβλίο, αναμένει μία ιστορία. Όταν κάποιος κρατά μια φωτογραφία, αναμένει την πραγματικότητα. Τι συμβαίνει όταν κάποιος κρατάει ένα βιβλίο φωτογραφιών; Έχοντας το βιβλίο ως το μέσο του έργου, προσπαθώ να διατηρήσω την ιδέα μιας ιστορίας που περικλείεται μέσα στο έργο· απεικονίζοντας κάτι το πραγματικό αλλά ωστόσο ονειρικό. Η εμφάνιση ενός βιβλίου υπαινίσσεται κάποια αφήγηση· είτε μυθιστορηματικό είτε ιστορικό, αναμένει κανείς να βρει ένα κείμενο που περιέχει πληροφορίες. Για την διατήρηση την αμεσότητας των ιστοριών, επέλεξα να κρατήσω το κείμενο όσο το δυνατόν αμετάβλητο. Δεδομένου ότι η αυτοβιογραφία του παππού μου είναι η ίδια σε μορφή βιβλίου, σκέφτηκα ότι θα ήταν το καλύτερο μέσο για την εκπροσώπηση της φωνής του. Κατ 'αυτόν τον τρόπο, οι ιστορίες παραμένουν αμετάβλητες, τυπωμένες σε χαρτί, αντανακλώντας τον ειλικρινή και λακωνικό τρόπο ομιλίας και γραφής του. Συμπεριλαμβάνω τις ιστορίες του στα Ελληνικά αλλά και στα Αγγλικά. Μεταφράζοντας τις ιστορίες η ίδια, προσπάθησα να διατηρήσω τον τόνο και τον τρόπο του, διοχετεύοντας συνομιλίες του παρελθόντος και αμέτρητες ώρες που περάσαμε ακούγοντας τις ιστορίες της ζωής του. Συμπεριλαμβάνω και τις δύο γλώσσες για να διατηρήσω το πρωτότυπο κείμενο αλλά και για να αυξήσω την προσβασιμότητα του έργου. Έτσι, φαίνεται σαν να είναι εκείνος που αφηγείται την ιστορία, αναπολώντας το παρελθόν και ταυτόχρονα υπογραμμίζοντας την ιδέα της αμεσότητας μέσω της αφήγησης του.
Το μόνο που μένει είναι να πλέξω όλα το κομμάτια με μία χορδή βυθισμένη σε κυανότυπο. Τα αποσπάσματα των ιστοριών του παππού μου συνδέονται υλικά σε ένα απτό αντικείμενο. Οι αναμνήσεις του τόπου μου βρίσκονται σε συνομιλία με τις δικές του. Η χορδή που τις ενώνει έχει δική της μνήμη. Παρόλο που βυθίστηκε σε κυανότυπο, η χορδή δεν έχει εκτεθεί στον ήλιο. Έτσι, η ραχοκοκαλιά του βιβλίου θα αλλάζει χρώμα με την πάροδο του χρόνου. Οι σελίδες που θα μελετιούνται θα γίνουν βαθύ μπλέ, τεκμηριώνοντας τον χρόνο που ήταν ανοιχτές. Οι σελίδες που θα παραβλέπονται θα μείνουν ένα πιο ανοιχτό πρασινομπλέ χρώμα, περιμένοντας να ανοιχτούν για να δουν το φως του ήλιου. Μέσω της υλικότητας του, το βιβλίο μας μεταφέρει σε ένα θολό παρελθόν και συγχρόνως καταγράφει το παρόν· γίνεται ένα δοχείο μνήμης.